VATİKAN (AA) - Dinler tarihi alanındaki uzmanlığıyla da bilinen Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Lütfullah Göktaş, Hristiyanların çoğunluğunun her yıl 25 Aralık'ta Hz. İsa'nın doğumu olarak kutladığı Noel Bayramı'nın az bilinen yönlerini, AA muhabirine değerlendirdi.

Noel'in etimolojik olarak; milat, doğuş, dünyaya geliş anlamını taşıdığını belirten Göktaş, şöyle devam etti:

"Noel Hristiyanların en önemli bayramlarındandır. Hristiyan geleneğinde 4. yüzyılda ihdas edilen Noel, bir dini bayramdır. Noel ile yılbaşı aynı şey değildir. İkisi birbirinden farklı şeylerdir. Noel, tamamen bir Hristiyan yortusudur. Hristiyanlık inancında, İsa’nın doğum gününü ifade etmektedir. Hristiyanların büyük bölümü Noel’i 25 Aralık’ta kutlamaktadır. Noel, Hristiyanların en büyük iki dini bayramından biridir. Noel'in icadı, dördüncü yüzyılın ortalarındadır. Nitekim Hristiyanlığın ilk yüzyıllarında Noel diye bir adet yoktur."

"Antik Roma'da 25 Aralık bir pagan bayramıydı"

"Neden 25 Aralık? Bu tarih nasıl belirlenmiştir" şeklindeki soruya Göktaş, "25 Aralık, Roma İmparatorluğu'nda paganların önemli bir dini bayramıydı. Güneş tanrısı Mitra'nın doğum günü olarak kutlanıyordu. Bu yaygın bir gelenekti. Roma İmparatorluğu'nun Hristiyanlığı resmi din olarak benimsemesinin akabinde o eski gelenek, deyim yerinde ise Hristiyanlaştırılıyor. 25 Aralık, Noel olarak kutlanmaya başlıyor. Bu yortunun resmileştirilmesi 354'te Papa Liberius tarafından gerçekleştirilmiştir." yanıtını verdi.

Göktaş, Hristiyanlar arasında Noel'i farklı tarihte kutlayanlar olduğuna dikkati çekerek "Hristiyanların ezici çoğunluğu Noel'i 25 Aralık'ta kutluyor. Ama 6, 7, 19 Ocak gibi farklı tarihte kutlayan mezhep ve kiliseler de var. Herhangi bir tarihsel gerçekliği bulunmayan bu tarihler, tamamen gelenekle alakalıdır." ifadelerini kullandı.

Noel Vatikan'da nasıl kutlanıyor?

Göktaş, ilk olarak yüksek lisans öğrencisi ardından gazeteci şimdi ise Vatikan Büyükelçisi olarak yıllar boyu yakından takip ettiği Vatikan'daki Noel ritüellerini şöyle anlattı:

"Vatikan'daki Aziz Petrus Bazilikası, Noel döneminde her yıl olduğu gibi Papa'nın yönettiği ayinlere ve kutlamalara sahne olur. Papa, Katoliklerin ruhani lideridir. Dolayısıyla Vatikan'daki Noel etkinlikleri ve Papa'nın mesajı, dünyadaki tüm Katoliklerin ilgi odağındadır. Vatikan'daki kutlamalar, 24 Aralık akşamında Noel gecesi ayiniyle başlar. 25 Aralık'ta yerel saatle tam 12.00'de (TSİ 14.00) Papa, Noel mesajını okur. Hristiyanların ve Müslümanların İsa anlayışları aynı değildir. Hristiyanlar, İsa'nın insan suretinde yeryüzüne inmiş bir Tanrı olduğuna inanırlar. Noel mesajlarında da söz konusu inançtan yola çıkarak, güncel hadiselere dair bir mesaj verebilme çabası gözlenir. Noel dönemi etkinlikleri, 6 Ocak'ta Tecelli yortusu münasebetiyle yapılan ayinle sona erer. Papa'nın bu dönemdeki etkinlikleri televizyonlardan canlı olarak yayımlanır. Mütedeyyin Hristiyanlar, Noel'i aileleriyle birlikte geçirmeye de özen gösterirler."

"Hristiyanların ve Müslümanların Hz. İsa anlayışları tümüyle farklı"

Müslümanlar ile Hristiyanların Hz. İsa'ya olan yaklaşımlarındaki farklılığa da değinen Göktaş, şu değerlendirmede bulundu:

"Hristiyanlar ve Müslümanların Hz. İsa anlayışları tümüyle farklıdır. Noel, Müslümanların tıpkı Hz. Musa, Hz. Muhammed gibi bir peygamber olarak gördükleri Hz. İsa’nın doğum gününün kutlanması hadisesi değildir. Zira Hristiyanlar, İsa'nın bir peygamber değil; ete kemiğe bürünerek yeryüzüne inmiş bir Tanrı olduğuna inanmaktadırlar. Miladi takvim de İsa'nın doğumunu esas alarak oluşturulmuştur. Ancak bilahare başlangıç hesabının yanlış olduğu anlaşılmıştır. Son araştırmalara göre, İsa'nın milattan önce 7-4 yılları arasında dünyaya gelmiş olduğu tahmin ediliyor. Doğumun hangi ay, hangi gün olduğuna dair ise hiçbir bilgi yok."

Noel, Kapitalizmin kurbanı mı?

Noel'in Hristiyanlar için önemine işaret eden Lütfullah Göktaş, "Noel'in folklorik bir olgu, bir tür eğlence gibi telakki edilmesi bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Noel, Hristiyanların en önemli dini yortularından biridir. Noel'in tüketim odaklı bir eğlence gibi sunulması, dindar Hristiyanları rahatsız etmektedir. Ama modern kapitalizmin, dini bayramları tüketim fırsatına dönüştürme gücüne mani olmak da kolay değil." diye konuştu.

Büyükelçi Göktaş, Türkiye de dahil Hristiyanların azınlıkta olduğu ülkelerde Noel ile yılbaşının birbiriyle karıştırıldığına dikkati çekerek "Başta Batı olmak üzere Noel'in tüketim odaklı bir eğlence gibi sunulması, Hristiyanların fazla bulunmadığı ülkelerde kafa karışıklığına, Noel'in yılbaşı ile özdeşleştirilmesine yol açabiliyor. Nitekim bizde de kimileri, ikisini aynı şey zannediyor. Örneğin, çam ağacı ya da Noel Baba figürlerini yılbaşı kutlama etkinliklerinin parçası gibi algılayanlar var. Halbuki bu iki unsur, yılbaşı ile değil, tamamen Hristiyan yortusuyla alakalıdır. Kökenleri pagan kültürüne dayanan çam ağacı, Noel Baba gibi öğeler de zaman içinde Hristiyanlık rengini alarak dini bayramın parçası haline gelmişler." yorumunu yaptı.

"Bizim medeniyetimiz, farklılıkları zenginlik olarak görmektedir"

Türkiye'de de devlet erkanının gerek Hristiyanların gerek Yahudilerin dini bayramlarını kutlama geleneği olduğuna vurgu yapan Büyükelçi Göktaş, şunları kaydetti:

"Bizim medeniyetimiz, farklılıkları zenginlik olarak görmektedir. Eğer çevremizde Hristiyanlar yaşıyor ise Hristiyan tanıdıklarımız var ise onların inanç ve geleneklerine elbette saygı gösteririz. Dini bayramlarında onlara tebriklerimizi ve iyi dileklerimizi iletmemiz son derece doğaldır. Bu çerçevede Türkiye'dekiler başta olmak üzere tüm Hristiyanlara, Noel vesilesiyle esenlikler diliyoruz. Kendilerine tebriklerimizi iletiyoruz. Başta Cumhurbaşkanımız olmak üzere yetkililerimizin, Hristiyanlara ve Yahudilere hitaben onların dini bayramlarında tebrik mesajı yayımlamaları, medeniyetimizin farklılıklara saygıyı esas aldığının somut göstergesidir."