Edep, güzel terbiye, iyi davranış, güzel ahlak, haya, nezaket, zarafet gibi manalara gelir. Mesela terbiyeli çocuk, edepli çocuk demektir. Hadis-i şerifte, (Evladınızı edepli, terbiyeli yetiştirin) buyuruluyor. Dinimiz, baştan başa edeptir. Edep, kulun kendisini Cenab-ı Hakkın iradesine tâbi kılması, güzel ahlaklı olmasıdır. Hadis-i şerifte, (Sizin en iyiniz, ahlakı en güzel olandır) buyuruldu.
Hazret-i Ömer, (Edep, ilimden önce gelir) buyurdu. Çok heybetli olmasına rağmen, edebinden, hayasından Resulullahın huzurunda çok yavaş konuşurdu. Peygamber efendimiz de, bir kimsenin yanında iki diz üzerine oturur, ona saygı olmak için mübarek bacağını dikip oturmazdı. Ebu Said Hudri hazretleri, (Resulullahın hayası, bakire İslam kızlarının hayasından çoktu) buyurdu.
İbni Mübarek hazretleri, (Bütün ilimleri bilenin eğer edebinde noksanlık varsa, onunla görüşmediğime üzülmem, bunu kayıp saymam. Fakat edepli ile görüşemesem üzülürüm) buyurdu
Her zaman her yerde edepli, hayalı olmaya çalışmalıdır! Hadis-i şerifte, (Hayasızlık insanı küfre düşürür) buyuruldu. Haya, bir binayı tutan direk gibidir. Direksiz binanın durması kolay olmadığı gibi, hayasız kimsenin de imanını muhafaza etmesi zordur.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
Allahü teâlâdan haya edin! Allah’tan haya eden, kötü düşünceden uzak durur, midesine girenleri kontrol eder, ölümü hatırlar.[Tirmizi]
Haya, baştan başa hayırdır.[Müslim]
Her dinin bir ahlakı vardır. İslamiyet’in ahlakı da hayadır. [İbni Mace]
Hayasız olan hep kötülük eder.[İbni Mace]
Hayasız olan, emanete hıyanet eder, hain olur, merhamet duygusu kalmaz, dinden uzaklaşır, lanete uğrar, şeytan gibi olur.[Deylemi]
Haya ile iman, ikiz kardeştir. Biri giderse diğeri de gider.[Ebu Nuaym]
Mümin, ayıplamaz, lanet etmez, çirkin söz söylemez ve hayasız değildir.[Tirmizi]
Haya imanın nizamıdır. Bir şeyin nizamı bozulunca, parçaları da bozulur.[İ.Maverdi]
Haya imandandır. Hayasızın imanı yok demektir.[İbni Hibban]
İnsan, salih iki komşusundan utandığı gibi, gece gündüz kendisiyle beraber olan yanındaki iki melekten de utanmalıdır![Beyheki]
Hayasızın dini olmaz ve hayasız kişi Cennete giremez. [Deylemi]
İman çıplaktır, süsü haya, elbisesi takva, sermayesi fıkıh, meyvesi ameldir.[Deylemi]
Haya insan olsaydı, salih biri, fuhuş insan olsaydı, kötü biri olurdu.[Taberani]
Haya ile iman bir aradadır. Biri giderse, öteki de durmaz.[Hakim]
Edep Yahu!
