Havaalanlarında uçaklara ciddi zararlar verebilen yabancı cisimlerin tespiti için Türkiye'de geliştirilen akıllı sistem A-FOD dünyada ilgi görüyor.
Havaalanlarında uçaklardan düşen parçalardan, havaalanı personelinden, operasyon araçlarından, pist betonundan veya doğa olaylarından kaynaklı istenmeyen yabancı maddeler (FOD) hasarlara neden olabiliyor. Ciddi bakım ve onarım maliyetleri oluşturan FOD, daha da önemlisi uçuş güvenliğini tehdit ederek can kaybına sebebiyet veren kazalara yol açabiliyor.
Mevcut uygulamalara göre FOD tespiti için günde 4 kez piste çıkılması ve 3-4 kilometre pistin üzerinde hızlı bir araç gezisiyle FOD'ların bulunması gerekiyor. İnsan gözüyle yapılan bu taramalarda her 10 FOD'dan sadece biri tespit edilebiliyor.
Dünyada son 10 yılda otomatik FOD tespiti yapan sistemler geliştirilirken, bunlar test amaçlı sadece 12 havalimanına kuruldu. "Mikrodalga radar" teknolojisi temelli bu sistemler düşük performanslarına rağmen yüksek maliyetleriyle dikkati çekiyor.
14 milyar dolarlık fatura
Dünyada otomatik FOD tespiti yapan ve patent başvurusu olan ODTÜ Teknokent firmalarından ArgosAI ile birlikte 3 firma bulunuyor. Dünyada 18 bini sivil, yaklaşık 40 bin havaalanı yer alıyor. Hava trafiği ve havaalanı yoğunluğu her geçen gün hızla artarken FOD'lar ve neden oldukları zarar ve kazalar da artıyor.
Gelecek yıllarda ArgosAI'nin geliştirdiği A-FOD gibi performansı yüksek, maliyeti sürdürebilir sistemlerin yoğun olarak kullanılması öngörülüyor.
Uluslararası çalışmalara göre, FOD kaynaklı olumsuzlukların yıllık maliyeti 14 milyar doları buluyor.
Türkiye genelinde ise bu zararın yıllık 100 milyon doların üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
Yapay zeka 7/24 görev başında
A-FOD, yapay zeka teknolojileriyle pistlerde oluşan yabancı cisimlerin yarattığı soruna çözüm getiriyor.
A-FOD sistemi, uçakların yolcu aldıkları apron alanları, uçuş sırasında bekledikleri taksi yolları, kalkış ve iniş pistlerine kadar tüm alanı gerçek zamanlı kontrol ediyor. Sistemle uçuş güvenliğini tehlikeye atabilecek yabancı cisimlerin anında uçuş kontrol ve temizlik ekiplerine bildirilerek ortadan kaldırılmasıyla olası kazaların ve milyonlarca dolarlık hasarların önüne geçilebiliyor.
Sistemle pist, taksi ve apron alanlarında 7/24 takip yapılarak, görüntü işleme sonucu gerçek zamanlı analizler sayesinde yabancı cisim tespiti yapılıyor. Tespit edilen cisimler, kullanılan algoritmalarla sistem tarafından otomatik anlamlandırılarak kule ve saha ekiplerine gerçek zamanlı uyarıyla bildiriliyor. Daha sonra cismin tanımlanmasıyla piste müdahale edilip edilmeyeceğine karar verilerek, cismin herhangi bir kazaya yol açmadan bulunduğu yerden uzaklaştırılması sağlanıyor.
Lazer destekli işaretleme sistemiyle sahada kolay tespit ve temizlik yapılmasına olanak veren A-FOD, elektromanyetik sistem kullanılmadığından uçuş güvenliğini etkilemiyor. Sistem gözetleme işlemini de uçuş trafiği açısından olumsuzluk yaratmadan gerçekleştiriyor.
Dünyada tek olacak
A-FOD ile yabancı madde tespit ve takibi yanında kuş türlerinin tespiti ve kuşların pisten uzaklaştırılması, pist kaplama yüzeyi takip, çatlak ve kırıkların tespiti, pist zemin göçük tespiti, pist kar/buz kalınlığı tespiti, pist ışıkları takibi, bozuk ışıkların tespiti yapılabiliyor.
Dünya pazarında bahsi geçen ihtiyaçları karşılayan bu bütünlükte bir ürün bulunmuyor. A-FOD'un uluslararası arenada referansı olacak bir kurulumunun gerçekleştirilmesi durumunda, pist güvenliğinin yönetilmesi konusunda havaalanlarının birçok sorununu tek bir entegre uygulamayla çözen dünyadaki ilk ve tek sistem olacak.
Londra yolu göründü
Uluslararası Gazipaşa-Alanya Havalimanı'nda tek ünitelik A-FOD sistemi yıl başında demo amacıyla kuruldu.
Sistem, kapsadığı 18 bin metrekarelik pist alanında başarıyla görev yaptı.
Yurt içinden ve dışından havacılık kurumları Alanya'da sistemi inceleyip testler gerçekleştirdi. İngiltere'den uluslararası bir işletmenin temsilcileri de gelerek incelemelerde bulundu. Sistemin performansından memnun kalınması üzerine Londra'da demo kurulum talep edildi.
Dünya pazarlarını açacak proje
Son olarak A-FOD'a uluslararası pazarların kapısını açacak önemli bir gelişme yaşandı.
Ankara Kalkınma Ajansı, İleri Teknoloji Ürün Ticarileşme Mali Destek Programı kapsamında A-FOD'u destekleme kararı aldı.
Böylece sistemin bir havaalanında gerçek koşullarda çalışması sağlanarak pazara girişte referans oluşturulacak. Proje kapsamında kurulacak sistem sayesinde performans kriterleri çerçevesinde uluslararası otoritelerden sertifika alınması da hedefleniyor.
Ankara Kalkınma Ajansının vereceği destekle sağlanacak referans ve sertifikasyon, A-FOD'un uluslararası ihalelere katılabilmesine imkan sağlayacak.
ArgosAI'nin ihracata başlamasıyla hem Türkiye'den dünyaya katma değeri yüksek ileri teknoloji ihracatı gerçekleşecek hem de dünyada yeni oluşan bir sektörde Türkiye öncü rol oynayarak bu pazarda önemli bir pay sahibi olabilecek.