Son 30 yıldır iç savaş, kuraklık ve terör nedeniyle zor bir dönem geçiren Somali, Türkiye’nin eğitim, sağlık, kalkınma ve askeri alanlarda verdiği destekle ayağa kalkmaya başladı.
Güvenlik alanında yaşanan istikrarsızlığa rağmen Türk resmi kurumlarının, iş çevrelerinin ve sivil toplum kuruluşlarının çalışmayı sürdürdüğü ülke, geride kalan 10 yılda büyük bir ilerleme kaydetti.
Türkiye’nin başkent Mogadişu’da açtığı askeri eğitim üssünde eğitim alan Somali Ulusal Ordusu mensupları, Afrika Birliği Somali Misyonunun (AMISOM) ülkeden geri çekilmesiyle ülke güvenliğini devralacağı tarih için gün saymaya başladı.
20. yüzyılın başlarında Somali topraklarına giren İngiliz ve İtalyanlara karşı direnen Seyyid Muhammed Abdullah Hasan’a Osmanlı Devleti'nin destek olduğu gibi yüzyıl sonra modern Somali’nin yeniden inşasına da bugün Türkiye yardımcı oluyor.
İlk büyükelçilik 1979’da açıldı
Somali’yle sürekli diplomatik ilişkilerini ilk kez 1979 yılında Mogadişu’da büyükelçilik açarak kuran Türkiye, 1991 yılında patlak veren iç savaş sebebiyle büyükelçiliğini kapatmak zorunda kaldı.
2011’de Mogadişu Büyükelçiliğinin yeniden açılmasının ardından 2014 yılında ülkenin özerk bölgesi Somaliland’de Hargeysa Başkonsolosluğu faaliyete geçti.
Türkiye, diplomatik ilişkilerin hızlanmasıyla ülkenin kalkınmasında öncü rol oynamaya başladı ve Birleşmiş Milletlerin (BM) organize ettiği Somali Konferansı’na 2010 yılında İstanbul’da ev sahipliği yaptı.
Türkiye dünyayı seferber etti
Türkiye’nin 2011 yılında yaşadığı kuraklık felaketi sırasında Somali’ye yönelik desteği uluslararası alanda büyük ses getirdi ve takdir topladı.
Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın güvenlik tehditlerine rağmen ülkeyi ziyaret ederek hem Türk halkını hem de dünyayı yaşanan açlık felaketine karşı harekete geçmeye çağırması dünya kamuoyunun dikkatini çekti.
Erdoğan’ın ziyareti ve çağrılarıyla bölge halkına destek olmak için harekete geçen Türk sivil toplum kuruluşları ülkeye yüz milyonlarca dolarlık gıda ve sağlık yardımı ulaştırdı.
Somali’nin dünyaya açılan kapısı THY
Türk Hava Yolları (THY), istikrarsızlık sebebiyle Afrika’daki ve bölgedeki hava yollarının bile uçuş gerçekleştirmeye çekindiği ülkeye 2012 yılında seferlere başladı.
Yıllarca Somali’yi dünyaya bağlayan tek hava yolu şirketi olan THY, ülkenin acil yardıma ihtiyaç duyduğu dönemlerde gerçekleştirdiği seferlerle halka can suyu oldu.
THY, sadece 2017 yılında sosyal medyada “TurkishAirlinesHelpSomalia” etiketiyle başlatılan bir kampanya kapsamında ülkeye 60 ton yardım ulaştırdı.
Tam teşekküllü hastane
Türkiye ayrıca ekonomik yetersizlikler nedeniyle sağlık hizmetlerinin sağlanamadığı ülkeye bir de tam teşekküllü hastane kazandırdı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ülkeye 2015 yılında yaptığı ziyaret sırasında açtığı Recep Tayyip Erdoğan Eğitim ve Araştırma Hastanesi tam 200 yatak kapasitesine sahip.
Hastane, 13 bin 500 metrekare kapalı alanın içerisinde 12 yoğun bakım, 14 yenidoğan yoğun bakım yatağı, 20 kuvöz, 4 ameliyathane, 1 doğum odası, radyoloji ve laboratuvar ünitelerini de içinde barındırıyor.
Türkiye'den 82, Somali'den 468 sağlık personelinin çalıştığı hastaneye, Somalilerin yanı sıra Kenya ve Cibuti gibi ülkeler ile Somaliland ve Puntland gibi ülke içindeki özerk bölgelerden de hasta geliyor.
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığınca (TİKA) projelendirilip inşa edilen hastane, iki ülke tarafından müşterek işletildikten sonra Somali'ye bedelsiz devredilecek.
Türkiye’nin en büyük dış misyonu Mogadişu’da
Türkiye’nin Somali’ye verdiği önemin ve iki ülke arasındaki bağların en büyük örneklerinden birini de Türkiye’nin en büyük dış misyonunu Somali’de açması ortaya koyuyor.
Yaklaşık 80 dönüm üzerine kurulu olan ve 7 bloktan oluşan “Mogadişu Büyükelçilik Külliyesi”, hizmet binalarının yanı sıra içerisinde helikopter pisti, cami, tenis kortu, halı saha ve akaryakıt istasyonu gibi alanlar barındırıyor.
Büyükelçilik, ülke ve bölge barışı için çalışmalarını ara vermeden sürdürürken, merkezi hükümet ve bazı eyaletler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde de ara buluculuk rolü üsleniyor.
Eğitim TMV’ye emanet
Türkiye’deki 15 Temmuz darbe girişimin hemen ardından Fetullahçı Terör Örgütü’ne (FETÖ) karşı harekete geçen Somali, örgüte bağlı Nile Academy çatısı altındaki okulları ve hastaneyi Türkiye'ye devretti.
Türkiye Maarif Vakfı (TMV) tarafından teslim alınarak eğitimin sürdürüldüğü okullarda ilk mezunlar ise 2017 yılında verilmeye başlandı.
Vakıf, şu anda, iki ayrı kampüste bulunan 6 okulda yaklaşık bin öğrenciye eğitim veriyor.
Somalili askerleri Türk ordusu eğitiyor
Ülkeye ilk olarak BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararıyla kurulan “Birleşik Görev Kuvveti” adı altında 1993'te asker gönderen Türkiye, insani yardım ve barışı koruma harekatı kapsamında 2 Ocak 1993-22 Şubat 1994 döneminde görev icra etti.
İç savaşın ardından bu sefer de terörün baş gösterdiği Somali’de güvenlik alanında yaşanan boşluğun tamamlanması için en büyük sorumluluğu ise Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) üslendi.
Yaklaşık 20 bin askerle sahada görev yapan AMISOM’un 2020 yılı için planladığı tümden geri çekilme hayata geçerse bu boşluğu Türkiye’nin eğittiği Somali Ulusal Ordusu mensupları dolduracak.
Bu kapsamda Eylül 2017’de başkentte askeri eğitim üssü açan Türk ordusu, buradaki eğitim çalışmalarını ara vermeden devam ettiriyor.
TSK'nın yurt dışındaki en büyük askeri eğitim merkezi olan Somali Türk Görev Kuvveti Komutanlığındaki (STGK) eğitimlerini başarıyla tamamlayan ve ilk mezunlar olan 47 astsubay ağustos ayında diplomalarını aldı.
Liman ve havalimanını Türk şirketler işletiyor
Ülkedeki ekonomik hayatın canlanması için hayati öneme sahip olan liman ve havalimanları da Türk şirketlere emanet.
Dışişleri Bakanlığı verilerine göre, Mogadişu Uluslararası Havalimanı’nın işletmesi Eylül 2013’te Favori LLC firması tarafından devralınırken, Mogadişu Limanı’nın işletmesi ise Ekim 2014’den bu yana Albayrak AŞ tarafından yürütülüyor.
Bunların yanı sıra Somali’de TİKA’dan ihale alan En-Ez firması yol yapım çalışması, Yankı İnşaat ise Hemşirelik Okulu inşaatını başarıyla tamamladı.
En-Ez firması ayrıca Mogadişu’da bir beton fabrikası işletirken, PGM isimli Türk şirketi 28 Nisan 2015 tarihinde imzalanan anlaşmayla Somali ihracat ve ithalat mallarının kalite kontrolünü üslendi.
Ayrıca ülkede, Somalili ortakları aracılığıyla inşaat ve mobilya sektöründe faaliyet gösteren çok sayıda Türk vatandaşı bulunuyor.
500 milyon dolardan fazla yardım
2011’de yaşanan kuraklıktan sonra TİKA, Kızılay ve birçok sivil toplum kuruluşu aracılığıyla Somali’ye yapılan insani ve kalkınma amaçlı yardımların toplamı ise 500 milyon doları aştı.
TİKA ile İnsan Hak ve Hürriyetleri Yardım Vakfı (İHH) iş birliğinde açılan Somali Tarım Okulu, geleceğin ziraat mühendislerini yetiştirirken, yine İHH’nın kurduğu Anadolu Eğitim Merkezi ülkenin en büyük yetim barınma merkezi olma özelliğine sahip.
Türkiye’nin Somali halkına verdiği desteklerin bir başka boyutu da hükümet bursları.
1992 yılından bu yana 750 Somalili hükümet burslarından yararlanırken, 2016-2017 akademik yılında 118 Somali vatandaşı Türkiye'den burs aldı.