ANKARA (AA) - Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi alması eleştirilirken, Türkiye gibi NATO üyesi olan Yunanistan, Bulgaristan ve Slovakya, dünyanın en güçlü orta menzilli hava savunma sistemlerinden biri kabul edilen Rus yapımı S-300'leri kullanıyor.
Sovyetler Birliği döneminde geliştirilen S-300 hava savunma sistemleri, Türkiye'nin Rusya'dan almayı planladığı S-400 sistemlerinin bir önceki versiyonu. Karadan havaya fırlatılan S-300 sistemi 1978 yılından beri kullanımda bulunuyor. Bugüne kadar aralarında Çin, Kazakistan, İran, Suriye ve Venezuela'nın bulunduğu çok sayıda ülke S-300 sistemlerini Sovyetler Birliği'nden, daha sonra da Rusya'dan satın aldı.
AA muhabirinin derlediği bilgilere, S-400 hava savunma sistemlerinin önceki versiyonu sayılan S-300'ler bugün bazıları NATO üyeleri olmak üzere çok sayıda ülkede bulunuyor. Bunlar arasında NATO üyesi olarak Yunanistan, Bulgaristan ve Slovakya dikkati çekiyor.
Yunanistan, S-300 sistemlerini, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin (GKRY) bu sistemi almaya karar vermesi nedeniyle ortaya çıkan krizden sonra aldı. Rum yönetimi 1998'de Rusya'dan S-300 hava savunma sistemi satın almaya karar verdi. Rum kesimine yerleştirilmek için alınan S-300 PMU-1, Türkiye'nin şiddetli itirazı ve baskısından dolayı adaya yerleştirilemedi ve Yunanistan'a devredildi.
Yunanistan, 4 batarya ile 16 fırlatma rampası ve 80 füzeden oluşan sistemi Rus silahı olması nedeniyle kullanamadı ve Girit Adası'nda bir depoya koydu. NATO ve ABD ile gerginlik yaşamamak için S-300'leri depodan çıkartmak istemediği düşünülen Yunanistan, yıllar sonra S-300'leri kendi ulusal hava savunma sistemine entegre etme kararı aldı.
Uluslararası basında 2014 başında çıkan haberlere göre, Yunanistan Hava Kuvvetleri, 2013'te Girit Adası'ndaki NATO’ya ait tesislerde "Beyaz Kartal" isimli askeri tatbikat sırasında S-300'leri test etti. NATO üyelerinden bu teste eleştiri gelmedi.
Bir başka NATO üyesi Bulgaristan'ın da 5'er fırlatıcıdan iki ünite halinde S-300 sistemlerine sahip olduğu biliniyor.
Slovakya ise Çekoslovakya'dan miras kalan bir adet S-300 PMU füze bataryası ve 48 adet 5V55R tipi füzeyi elinde bulunduruyor. Slovakya, 2015'te hava savunma sisteminin Rusya tarafından modernize edilmesini istemişti.
S-300 hava savunma sistemi1978'de testleri tamamlanan S-300 hava savunma sistemi, Rusya devleti tarafından işletilen Almaz Bilimsel Endüstriyel Şirketi tarafından geliştirildi. Sistem, temel olarak orta ve kısa menzilli balistik ve hava saldırılarından koruma işlevini yerine getiriyor.
NATO, dünyanın en güçlü orta menzilli hava savunma sistemlerinden biri kabul edilen S-300'ü "SA-10" olarak isimlendiriyor. Üretildiği tarihten bugüne üzerinde bazı değişiklikler yapılan S-300, balistik füzelere karşı savunma amacıyla da kullanılıyor.
100 hedefi eş zamanlı radar takibine alabilen S-300 hava savunma sistemi, yaklaşık 5 dakikada atışa hazır hale gelebiliyor. 5 ila 150 kilometre menzilde hedefi vurma kapasitesine sahip sistemin balistik ve teknik özellikleri farklı olmak üzere çeşitli modelleri bulunuyor.
ABD de geçmişte S-300 satın aldıHedefi vuruş kabiliyeti oldukça yüksek S-300 birçok ülke tarafından tercih ediliyor. Sistem, 1978'den beri şu anda NATO üyeleri olan Yunanistan, Bulgaristan ve Slovakya'nın yanı sıra Rusya, Çin, Hindistan, Kazakistan, Venezuela, Ermenistan, İran, Suriye, Azerbaycan, Belarus, Ukrayna ve Vietnam tarafından kullanılıyor.
Bunun yanı sıra ABD'nin de geçmişte S-300 hava savunma sistemlerini "öğrenmek için" satın aldığı biliniyor.
New York Times gazetesinin 24 Aralık 1994'teki haberine göre, ABD S-300'ü incelemek ve kendi yapımı Patriot sistemlerini geliştirmek amacıyla gizlice bir adet S-300V sistemi satın aldı.
ABD Savunma Bakanlığı İstihbarat Servisinin sistemi satın aldırdığı iddia edilen habere göre, hükümet yetkilileri, silah satıcıları ve askeri analistler S-300 alma operasyonunu gizli finansmanla yürüttü.
ABD Türkiye'nin S-400 almasına tepkiliNATO ülkesi Yunanistan, Bulgaristan ve Slovakya elinde Rus yapımı S-300 bulundururken, ABD yine bir NATO üyesi Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemini satın almasına sıcak bakmayarak, S-400'lere alternatif olarak Patriot sistemlerini Türkiye'ye satmayı öneriyor.
Türkiye, ABD'den Patriot füze savunma sistemi alımını birçok kez görüşmüş ancak ABD'nin Patriotların teknik özelliklerini Türkiye ile paylaşmayı reddetmesi ve sistemin yüksek maliyeti nedeniyle Ankara farklı ülkelerden hava savunma sistemi satın alımı için çalışmalarını başlatmıştı.
Rusya'nın fiyat, teslimat, ortak üretim ve teknoloji transferi noktasında Türkiye'nin beklentilerini karşılamasının ardından Ankara, S-400 satın alım çalışmalarına olumlu yaklaştı.
S-400'ün teknik özellikleriDünyadaki en iyi hava savunma sistemlerinden biri olarak nitelendirilen S-400, savaş uçakları, radar tespit ve kontrol uçakları, keşif uçakları, stratejik ve taktik uçaklar, taktik, operasyonel-taktik balistik füzeler, orta menzilli balistik füzeler, hipersonik hedefler ve diğer gelişmiş hava saldırısı araçlarını imha etmek üzere tasarlandı.
Kısa, orta ve uzun menzillerde füzeleri aynı anda kullanabilen S-400, 600 kilometre uzaklıktaki hedefi algılama özelliğine sahip ve saniyede 4,8 kilometre hızla füze gönderilebiliyor.
S-400'lerle ilgilenen diğer ülkelerRusya, daha önce Bulgaristan, Yunanistan ve Slovakya gibi NATO üyesi ülkeler dahil yaklaşık 20 ülkeye S-300 satarken, S-400'lerin ilk müşterileri ise Belarus (2016) ile Çin (2018) oldu.
Rusya'nın S-400'leri satmak istediği ve bir kısmıyla mutabakata vardığı Türkiye dışındaki ülkeler ise Hindistan ve Suudi Arabistan. Bu kapsamda, S-400'lerle ilgilenen Hindistan, geçen yıl Rusya ile 5 milyar doları aşan değerde 5 adet S-400'ün satış sözleşmesini imzaladı.
Muhabir: Mehmet Alaca