ABUJA - GÖKHAN KAVAK/ADAM ABU BASHAL
Nijerya'daki Usmanu Danfodiyo Üniversitesi İslami Çalışmalar Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Vaffi Foday Sheriff, Sokoto Halifeliği'nin kurucusu Osman Dan Fodio'nun kızı şair ve öğretmen Nana Asma'u Sultan'ın,Batı Afrika'da eğitim ve kadınlar üzerindeki etkisinin büyük olduğunu söyledi.
Sheriff, AA muhabirine yaptığı açıklamada, şair ve öğretmen Nana Asma'u'nun yaşadığı dönemde kadınların lideri ve öğretmeni olarak gösterildiğini belirtti.
Nana Asma'u Sultan'ın, kardeşi Muhammed Bello'ya da danışmanlık yaptığını ifade eden Sheriff, Batı Afrika'da eğitim ve kadınlar üzerindeki etkisinin büyük olduğunu dile getirdi.
Sheriff, Nana Asma'u'nun 1793-1864 yıllarında yaşadığını kaydederek, "Küçük yaştan itibaren İslami ilimler üzerine eğitim almaya başlayan Nana Asma'u, kadınların eğitimi ile yakından ilgilendi ve kendini adeta bu alana adadı. 71 yıllık yaşamı boyunca bir şair ve öğretmen olarak özellikle yetim ve öksüz çocuklara da destek oldu." ifadelerini kullandı.
Şiirler, ağıtlar ve kitaplar kaleme aldı
Ailesinin diğer üyeleri gibi kendini ilme veren Asma'u Sultan, Arapça, Fulani, Tuareg ve Hausa dillerinde şiir, ağıt ve kitaplara imza attı. Eserleri arasında "Dindarın Yolu", "Bize Zafer Ver", "Sufi Kadın", "Peygamberin Tıbbı", "İslam, Sokoto ve Wurno" bulunuyor.
Sheriff, "Edebi kimliğiyle de bilinen Asma'u'ya ait farklı konularda yaklaşık 60'a yakın tarih, hukuk, tasavvuf ve siyaset konularında şiir, düzyazı ve çeviri mevcut. Asma'u Sultan, Arap şiir geleneğinden etkilendi ve İslam dininin tanıtılması ve yayılması amacıyla şiirler kaleme aldı." dedi.
Devlet yönetiminde aktif görev aldı
Siyasi kimliğiyle de tanınan Nana Asma'u, Sokoto Halifeliği'nin yönetiminde aktif görev aldı.
Nana Asma'u, "ikinci halife" olan erkek kardeşi Muhemmedu Bello ile yakın çalıştı. Halife Bello'nun danışmanı olan Nana Asma'u, valilerle yazışmaları gerçekleştirdi ve alimlerle müzakereler yaptı.
Asma'u'nun yazdığı eserler, Sokoto Halifeliği yöneticileri için rehber oldu.
Seyyar kadın öğretmenler
Kadınların eğitimine çok önem veren Nana Asma'u Sultan, 1830'lu yıllarda etrafındaki kadın öğretmenlerle oluşturduğu "Jaji" adlı gruplarla Sokoto Halifeliği'ni boydan boya gezerek evlerde kadınlara yönelik eğitim programları düzenledi.
Sheriff, "İslam toplumunda kadının önemli bir yeri olduğu düşüncesinde olan Nana Asma'u, bu alanda birçok girişimde bulunarak kadınların sosyal hayata dahil olmasını sağladı." dedi.
Ülkesindeki kadınlar ile "Bilge ve Dindar Kız Kardeşler" ve "Sevgili Kadın Arkadaşlar" gibi gruplar oluşturan Nana Asma'u, kendisinden sonra da kadınlara yönelik eğitimlerin devam etmesini sağladı.
Kurduğu kadın gruplarıyla hem ihtiyaç sahibi insanların yardımına koştu hem de savaşlarda askerlerin yemek ve ilk yardım ihtiyaçlarını karşıladı.
Öğretmen ve Şair Asma'u
Yaşadığı dönemde kadınlardan başka çocuklarla da yakından ilgilenen Nana Asma'u'ya "Yetimlerin Koruyucusu" unvanı verildi.
Batı Afrika'da özellikle Nijerya'da halk arasında öğretmen ve şair olarak tanınan Nana Asma'u adına okullar, vakıflar ve konferans salonları açıldı.
20. yüzyılda İslam'da kadının rolü hakkındaki özgün düşünceleri, Avrupa'ya göç eden Nijeryalı akademisyenler tarafından gündeme getirildi ve akademik makalelerde tartışıldı.
Nijerya’nın kuzeybatısında Nijer sınırına çok yakın yerde bulunan Sokoto eyaleti, 1804'te kurulan ve 1903'te sona eren Sokoto Halifeliği'ne ev sahipliği yaptı.