Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Gelecek Partisi,
İYİ Parti ve Saadet Partisi arasındaki Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem görüşmeleri
uzlaşıyla sonuçlandı.
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu,
Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet
Davutoğlu, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener ve Saadet Partisi Genel Başkanı
Temel Karamollaoğlu Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem için oluşturdukları
mutabakat metnini imzaladı.
Bilkent Otel'in Sakarya Salonu'nda düzenlenen toplantıya 6 lider yan yana yürüyerek
geldi. Açıklanacak metnin öncesinde salonda İstiklal Marşı okundu.
'GEÇMİŞE DÖNMÜYORUZ'
Muhalefetin üzerinde uzlaştığı metinde “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’ni sona
erdirirken geçmişe dönmüyor, özgürlükçü ve çoğulcu yeni bir sisteme geçiyoruz”
vurgusu yapıldı. Metinde, “Meclis’i güçlendirirken hükümeti zayıflatmama, hükûmeti
güçlendirirken Meclis’i zayıflatmama kararlılığı içerisindeyiz” ifadelerine yer verildi.
SİSTEMİ MÜZAKEREYİ YÖNETENLER AÇIKLADI
Bilkent Otel’de düzenlenen törende, 5 Ekim 2021’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde
(TBMM) görüşmelere başlayan CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel
Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Politikaları
Başkanı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Ekonomik İşler Başkanı Bülent Şahinalp,
Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Başkanı Ayhan Sefer Üstün, İYİ Parti Hukuk ve
Adalet Politikaları Başkanı Bahadır Erdem ve Saadet Partisi Seçim İşleri Başkanı
Bülent Kaya Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in detaylarını açıkladı.
SİSTEM NE GETİRİYOR?
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem yasama organının etkili ve katılımcı olduğu,
yürütmede hesap verebilirlik ve istikrarın sağlandığı, yargı bağımsızlığı ve
tarafsızlığının tesis edildiği, temel hak ve özgürlüklerin herkes için güvence altına
alındığı, düşüncelerin özgürce ifade edildiği, din ve vicdan özgürlüğünün, basın
özgürlüğünün, kadın haklarının tam anlamıyla korunduğu özgürlükçü bir sistem
olarak tasarlanıyor.
SEÇİM BARAJI YÜZDE 3'E DÜŞECEK
Yeni yönetim modeliyle beraber Türkiye’nin kuvvetler ayrılığına dayalı yeni bir
sisteme geçmesi amaçlanıyor. Devletin temel organları ve demokratik hukuk
devletinin güçlendirilmesi hedefleniyor.
TBMM’nin etkili ve katılımcı bir yapıya kavuşturulacağı yeni sistemde siyasi partiler ile
seçim mevzuatının demokratikleştirilmesi, seçim barajının yüzde 3’e düşürülmesi ve
yurt dışında yaşayan vatandaşlar için yeni bir seçim bölgesi oluşturulması
öngörülüyor.
TBMM’nin iç işleyişine ilişkin yapılacak değişikliklerde katılımcılık esas alınıyor. Buna
göre yeni bir İçtüzük hazırlanması planlanıyor. Ayrıca, yasama organının yürütme
organını etkili şekilde denetleyebilmesi için Meclis’in denetim yetkileri genişletilip
işlevselleştiriliyor.
Bu kapsamda, TBMM’ye Başbakan ve Bakanlar Kurulu hakkında gensoru verme
yetkisi tanınıyor. Meclis soruşturması açılması için gereken yeter sayılar bu denetimi
mümkün kılacak şekilde düşürülüyor. Bütçe hakkı etkili hale getiriliyor ve bütçe
hakkının devredilmezliği tesis ediliyor.
CUMHURBAŞKANININ GÖREV SÜRESİ 7 YIL
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de, Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıl olacak,
tarafsızlığı sağlanacak ve varsa partisiyle ilişiği kesilecek. Yürütmeye dair icrai
yetkiler, Meclis’e karşı siyasi sorumluluğu olan Başbakan ve Bakanlardan oluşan
Bakanlar Kurulu tarafından kullanılacak.
Hükûmetin öngörülen sürede kurulamaması halinde hükûmeti kurma görevi,
milletvekili sayısıyla doğru orantılı olarak diğer siyasi partilere sırasıyla verilecek.
Hükûmete istikrar kazandırmak amacıyla yeni hükûmetin kurulması güvence altına
alınmadan mevcut hükûmet düşürülemeyecek.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de ayrıca OHAL KHK’larına yer verilmeyecek.
AYM VE AİHM KARARLARI HIZLA UYGULANACAK
Altı parti, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ile
uyumlu kararlar alınması ve bu mahkemeler tarafından verilen kararların
uygulanmasını sağlayacak düzenlemeler yapılması konusunda da uzlaştı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını
sağlamak ve yargıda verimliliği artırmak amacıyla uzlaşılan noktalardan bazıları
şöyle:
Hakimlik teminatını güçlendirerek, hakimlere coğrafi teminat güvencesi sağlanacak.
Hakimler ve Savcılar Kurulu kaldırılacak, yerine Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu
şeklinde iki farklı kurul oluşturulacak.
Savunma anayasal güvenceye kavuşturulacak, çoklu baro uygulamasına son
verilecek.
Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri genişletilecek, etkili denetim için Mahkeme
yeniden yapılandırılacak.
Yüksek Seçim Kurulu bir yüksek mahkeme olarak açıkça düzenlenecek; Kurul idari
ve yargısal görevler bakımından ayrı iki daire şeklinde çalışacak.
TEMEL HAKLAR GÜVENCE ALTINDA
Mutabakat metninde ayrıca temel hak ve özgürlüklerin; dil, din, mezhep, ırk, cinsiyet,
siyasi ve sosyal aidiyet farkı gözetmeksizin tüm insanlar için güvenceye
kavuşturulacağı hususu yer aldı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de, ifade, toplantı ve gösteri yürüyüşü ile
örgütlenme özgürlükleri üzerindeki baskılara son verilecek.
Kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak devlet politikası haline getirilecek.
Kız çocuklarının eğitim hakkı güvence altına alınacak.
Gazetecilere karşı ceza soruşturmasına gerekçe yapılan mevzuat, Anayasa
Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları çerçevesinde yeniden
düzenlenecek.
Sosyal haklar ve devlet yardımları güçlendirilecek.
Çevre konusunda uzmanlaşmış yargıçların görev yapacağı ‘Çevre Mahkemeleri’
kurulacak.
MÜLAKAT VE KAYYUMA SON, YÖK KALDIRILACAK
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de kamu görevine alımlarda objektifliği sağlamak
amacıyla kapsamlı bir değişikliğe gidilecek. Mülakat uygulamalarına son verilerek her
kademede liyakat esas alınacak. Kamuya alımlarda, yazılı sınav sonuçları esas
alınacak.
Yerel yönetimlerin yetki ve sorumluluklarının arttırılacağı sistemde demokrasi ile
bağdaşmayan kayyum uygulamalarına son verilecek.
Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kaldırılacak. YÖK’ün yerine üniversiteler arası bir kurul
oluşturulacak.
Merkez Bankası başta olmak üzere düzenleyici ve denetleyici kurumların
bağımsızlığını zedeleyen düzenleme ve uygulamalara son verilecek.
SİYASİ ETİK KANUNU ÇIKARTILACAK
Altı siyasi parti, son olarak siyasi makamların millete hizmetten başka bir amacının
olmaması için Siyasi Etik Kanunu hazırlanmasında da uzlaştı.
Siyasi makamların millete hizmetten başka bir amacının olmaması için Siyasi Etik
Kanunu çıkarılacak, TBMM bünyesinde Siyasi Etik Komisyonu kurulacak.