TBMM(AA) - Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ilgili ve bağlı kuruluşlarının 2020 yılı bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda sunum yapan Bakan Berat Albayrak, küresel ekonomik durum ve Türkiye ekonomisindeki gelişmeler hakkında bilgi verdi.
Türkiye ekonomisinde göstergelerin olumlu gidişatına değinen Albayrak, finansal saldırılara karşı yerinde ve zamanında yapılan müdahalelerle döviz kurundaki dalgalanmanın azaldığını ve finansal piyasaların normalleştiğini ifade etti.
Bu sayede, ekonomik aktivitede 2019 yılının ilk yarısında ılımlı bir toparlanma gerçekleştiğine işaret eden Albayrak, finansal koşullardaki iyileşme ve enflasyondaki düşüşün toparlanma sürecinin yılın ikinci yansında devam etmesinde etkili olduğunu vurguladı.
Albayrak, geçen yıla göre enflasyondaki düşüşe değinerek, para ve maliye politikalarının koordinasyonu ile rekabet ve verimliliği artıracak yapısal tedbirleri hayata geçirerek, enflasyonu kalıcı olarak düşük, tek haneli seviyelere indireceklerini söyledi.
Bankacılık sektörünün sağlam yapısını koruduğunu belirten Albayrak, sektörünün sermaye yapısının ise oldukça güçlü, aktif kalitesi kaynaklı riskleri rahatlıkla yönetebilecek seviyede olduğunu kaydetti.
Albayrak, gelecek yıl maliye ve para politikaları arasındaki eşgüdümün artırılacağını, mali disipline kararlılıkla devam edileceğini, sürekli ve kalıcı gelir kaynakları oluşturularak kamu kaynaklarının verimli ve tasarruflu kullanılması amacıyla yapısal değişikliklerin hayata geçirileceğini bildirdi.
e-fatura ile 2,5 milyar liralık tasarrufAlbayrak, Bakanlığın elektronik uygulamalarından yararlanan mükellef sayısının 140 binden önümüzdeki yıl 350 bin seviyesine çıkmasını beklediklerini belirterek, şunları söyledi:
"e-Dekont uygulaması ile bankaların kağıt dekont kullanımını azaltacağız. Sigorta poliçeleri ve sigorta komisyon gider belgelerini de elektronik ortama taşıdık. Sadece dekont belgesinin kağıt yerine elektronik ortamda düzenlenmesinden dolayı bankaların yıllık 100 milyon lira civarında tasarruf edebileceğini değerlendiriyoruz. e-Fatura ve e-Defter uygulamasına yönelik ciro limitlerini 10 milyon liradan 5 milyon liraya indirerek daha fazla mükellefimizin kağıt yerine elektronik ortamda fatura ve defter kullanmasını sağlıyoruz. e-Fatura ve e-Arsiv Fatura uygulamaları kapsamında bugüne kadar yaklaşık 25 milyar fatura elektronik ortamda oluşturulmuş ve iletilmiştir. Bu sayede yaklaşık 2,5 milyar liralık tasarruf sağlanmıştır."
Hal kayıt sistemini de e-belge uygulamalarımıza entegre edeceklerini anlatan Albayrak, böylece sebze ve meyve fiyatlarında yapılan manipülasyonların anlık olarak izlenebileceğini söyledi.
Çalışmaların tamamlanmasıyla sebze ve meyve hallerindeki yaklaşık 15 bin civarındaki komisyoncu, sebze ve meyvelerin alım satımını yapan tüccar, hal kayıt sistemi ile entegre bir şekilde mali belgelerini daha kolay bir şekilde oluşturabileceğini belirten Albayrak, sistem üzerinden işlemlerin daha etkin bir şekilde izlenebileceğini bildirdi.
Albayrak, e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasını önümüzdeki yıl ortasından itibaren tüm serbest meslek erbabı için zorunlu hale getireceklerini vurgulayarak, "Yaklaşık 170 bin civarı serbest meslek erbabı artık matbaalardan makbuz bastırmayacak ve bunların kağıt ortamda yazmak, saklamak ve iletmek zorunda kalmayacak. Böylece 100 milyon lira civarında tasarruf sağlanacaktır." dedi.
Önümüzdeki dönemde engelli vatandaşların kendilerine tanınan vergisel avantajlardan yararlanmak için vergi dairelerine gitmelerine gerek kalmayacağını belirten Albayrak, mükelleflere tebliği gereken belgelerin elektronik ortamda iletilebilmesine imkan tanıyan e-Tebligat Sistemiyle bu yıl yaklaşık 49 milyon belgeyi elektronik ortamda tebliğ ederek yaklaşık 645 milyon lira tasarruf sağlandığını aktardı.
Albayrak, önümüzdeki dönemde mali disipline kararlılıkla devam edileceğini, kamu yatırım, harcama ve teşviklerinin etkinliğinin artırılacağını, değişim programlarını sürdüreceklerini, verimsiz harcamaları tasfiye ederek mali alan oluşturacaklarını, bu alanın ise politika öncelikleri kapsamında başta eğitim, sağlık ve katma değeri yüksek üretim olmak üzere sürdürülebilir büyümeye katkı sağlayacak alanlarda kullanılacağını belirtti.
Esnafa 2,2 milyar lira kredi kaynağıBakan Albayrak, esnaf ve çiftçilere desteklerinin devam ettiğini vurgulayarak, şöyle konuştu:
"2004 yılında 205 bin üreticiye 735 milyon lira olarak verilmeye başlanan düşük faizli kredi desteği 2019 yılı eylül itibarıyla Ziraat Bankasınca kullandırılan 51,7 milyar lira, Tarım Kredi Kooperatiflerince kullandırılan 4,2 milyar lira olmak üzere toplam 55,9 milyar liralık bakiyeye ve 907 bin çiftçiye ulaşmıştır. Çiftçilerimize düşük faizli kredi kullandırımı nedeniyle oluşan gelir kayıplarının karşılanması amacıyla 2019 yılında ayrılan bütçe 3,4 milyar liradır. Bu amaçla 2020 yılı bütçesinde 4,2 milyar lira ödenek öngörülmektedir. Halk Bankasınca esnaf ve sanatkarlara kullandırılan kredi bakiyesi 2002 yılında 150 milyon lira iken 2019 yılı Eylül ayı itibarıyla 40 milyar liraya, bu kredilerden faydalanan esnaf sayısı ise 64 binden 560 bine ulaşmıştır. 2019 yılında 1,9 milyar lira kaynak tahsis edilmiş olup 2020 yılı bütçesinde 2,2 milyar lira ödenek öngörülmektedir."
Hazine Destekli Kredi Garanti Uygulaması kapsamında, kefalet hacminin bu yılın kasım ayı itibarıyla yaklaşık 320 milyar liraya, kredi hacminin ise 367 milyar liraya ulaştığını anlatan Albayrak, 295 bin işletmenin sistemden faydalandığını, kullandırılan kefaletin yüzde 76’sının KOBİ’lere, yüzde 24’ünün ise KOBİ dışı işletmelere sağlandığını kaydetti.
Albayrak, her biri 20 milyar liralık kefalet limitini haiz KOBİ Değer I, KOBİ Değer II ve Ekonomi Değer paketleriyle toplam 60 milyar liralık ilave kefalet imkanını firmaların kullanımına sunarak KOBİ’lerin finansman imkanlarını kolaylaştırmaya devam ettiklerini belirterek, "Bu kapsamda, KOBİ Değer I paketiyle 76 binden fazla firmamıza 23,8 milyar lira, KOBİ Değer II paketiyle 44 binden fazla firmamıza 20,3 milyar lira ve Ekonomi Değer paketiyle 24 binden fazla firmamıza yaklaşık 20 milyar lira kredi kullandırdık." dedi.
İVME finansman paketi kapsamında yaklaşık 33 milyar liralık krediyi firmaların imkanına sunduklarını aktaran Albayrak, paket kapsamında 37 binin üzerinde kredi adedine ulaşıldığını, firmalara yaklaşık 25 milyar lira kredi tahsis edildiğini söyledi.
Albayrak, finansmana erişimde sıkıntı yasayan çekirdek, başlangıç ve erken aşama şirketler için yeni finansal araçlar sunduklarını vurgulayarak, "Girişim Sermayesi Fonlarına Doğrudan Kaynak Aktarımı kapsamında önümüzdeki 5 yıllık dönem içerisinde 2 milyar lira tutarında kaynak aktarmayı hedefliyoruz." ifadesini kullandı.
"Finansal istikrarı, ülke kalkınmasının odak noktası haline getirdik"Albayrak, uygulaması Hazine ve Maliye Bakanlığı uhdesine geçen konut hesabı sisteminde yaklaşık 7 bin katılımcı ve 110 milyon liralık birikmiş tasarruf bulunduğunu aktararak, sistem kapsamında gerekli olan en az 3 yıllık tasarruf süresini yakın zamanda dolduran katılımcıların devlet katkısı başvurularının başladığını ve yıl sonuna kadar sistemden katılımcılara devlet katkısı ödemelerine başlamayı planladıklarını bildirdi.
Finansal istikrarı, ülke kalkınmasının odak noktası haline getirdiklerini belirten Albayrak, bu vizyonla Finansal İstikrar Komitesini, Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi şeklinde yeniden yapılandırdıklarını ifade etti.
Bakan Albayrak, attıkları adımlarla uzun vadeli kalkınmanın temel yapı taşlarını birer birer döşediklerine değinerek, "Finansal sistemi yakından izleyerek koordinasyon içerisinde alınan kararlar etkin şekilde hayata geçirildi ve ülkemiz ekonomisi uluslararası gözlemcilerin karamsar beklentilerini boşa çıkararak pozitif büyüme ivmesini yakalamayı başardı." diye konuştu.
Albayrak, döviz kurunda meydana gelen spekülatif ataklara karşı gerekli önlemleri alarak kurda istikrarı sağladıklarını belirterek, finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmaları azaltmak, likidite sıkışıklığını gidermek, finansal istikrarı desteklemek ve piyasaların etkin işleyişini sağlamak amacıyla Türk lirası ve döviz likiditesine yönelik gerekli tedbirleri aldıklarını kaydetti.
Döviz kredisi kullanımına ilişkin düzenlemeyle firmaların döviz borçluluğunu yönetilebilir bir seviyeye getirdiklerine işaret eden Albayrak, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Döviz cinsinden veya dövize endeksli yapılan sözleşmelerin bazı istisnalar haricinde Türk lirası cinsinden belirlenmesini zorunlu tutan düzenlemeyle Türk lirasına olan güven artırıldı. 2018 yılı Ekim ayında uluslararası sermaye piyasalarında gerçekleştirilen 5 yıl vadeli dolar cinsinden tahvil ihracının yatırımcıya getirisi yüzde 7,5 seviyesinde gerçekleşmişken 2019 yılı Kasım ayında aynı vadede gerçekleştirilen tahvil ihracında bu oran 180 baz puan daha aşağıda, yüzde 5,70 seviyesinde gerçekleşti. Aktif borç yönetimi vizyonu çerçevesinde dolar yükümlülüklerin düşük faizli avro yükümlülüklere swaplanması neticesinde son işlemin faiz maliyeti avro cinsinden yüzde 3,3 gibi bir seviye ile ülke tarihinin uluslararası sermaye piyasalarında avro cinsinden en düşük maliyetine geriledi. Ülkemiz menfaatleri için en doğru zamanda en uygun enstrümanlarla finansman temin etmeye devam edeceğiz."
"Borç yapımızın sağlamlığına işaret ediyor"AB tanımlı genel yönetim borç stokunun faiz, kur ve likidite risklerine karşı olan duyarlılığını önemli ölçüde azalttıklarını vurgulayan Albayrak, şunları söyledi:
"Yaptığımız duyarlılık analizi sonucunda, Türk lirası faiz seviyesindeki 500 baz puanlık artış, borç stokunun milli gelire oranını 2001 yılı stok yapısında 1,6 puan artırırken 2018 yılında yalnızca 0,8 puan artırmaktadır. Milli gelir büyümesindeki 2 puanlık azalış borç stokunun milli gelire oranını 2001'de 1,6 puan artırırken 2018'de yalnızca 0,6 puan artırmaktadır. 2001 yılındaki stok yapısı sürdürülüyor olsaydı Türk lirasının yüzde 5 değer kaybı, borç stokunun mili gelire oranını 2,1 puan artıracakken 2018 yılında bu artış yalnızca 0,7 puan olmuştur. Bu analiz, kamu maliyemizin ve borç yapımızın sağlamlığına işaret etmektedir. "
Albayrak, ülke risk primindeki azalış ve enflasyon beklentilerindeki iyileşme sonucunda borçlanma maliyetlerinde de belirgin bir düşüş gerçekleştiğini dile getirerek, "2019 yılı içinde yüzde 26 seviyesi üzerine kadar çıkan Türk lirası borçlanma maliyeti 2017 yılı Ekim ayından beri en düşük seviye olan yüzde 12'nin altına inmiştir. Diğer taraftan 2019 yılı için 117,3 milyar lira olarak hedeflediğimiz merkezi yönetim bütçesi faiz giderinin yıl sonunda 103,1 milyar lira olarak gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz." diye konuştu.
Maastricht kriterlerinden birisinin de üye ülkelerin genel yönetim borç stokunun milli gelire oranının yüzde 60'ı geçmemesi olduğunu anımsatan Albayrak, Avrupa İstatistik Ofisinin verilerine göre 28 AB üyesinin ortalama genel yönetim borç stokunun milli gelire oranı 2019 yılı ikinci çeyreği sonunda yüzde 80,5 iken Türkiye'de bu oranın AB ortalamasının yansından daha az olduğunu söyledi.
Albayrak, Hazine garantili kredilerden üstlenim oranının yüzde 1,7 seviyesine gerilediğine ve bu oranın tarihi düşük seviyelerde seyrettiğine işaret etti.
Hazine Finansman Programı çerçevesinde uluslararası sermaye piyasalarından 11,2 milyar dolar tutarında dış finansman sağladıklarını aktaran Albayrak, bu yıl dolar, avro ve kira sertifikası piyasalarında gerçekleştirilen borçlanma işlemlerine uluslararası yatırımcıların yoğun ilgi gösterdiğini söyledi.
Albayrak, kasım ayında gerçekleştirilen dolar cinsi tahvil ihracına gelen talep miktarının, Nisan 2015'ten bu yana gerçekleştirilen tahvil ihraçları içerisinde en yüksek miktar olduğuna dikkati çekerek, "Gerek yatırımcıların tahvil ihraçlarımıza gösterdiği yoğun ilgi, gerekse yurt dışı borçlanma maliyetlerimizdeki gerileme Türkiye ekonomisine duyulan güvenin bir göstergesidir. Talebin çoğunluğunun uzun vadeli yatırım yapan dünyanın en büyük fonlarından gelmesi sayesinde başarılı ihraç sonrasında da ülkemizin risk primi gerilemeye devam etmiştir." değerlendirmesinde bulundu.
Albayrak, Dünya Bankası ile ilişkilere de işaret ederek, 2017-2021 mali yıllarını kapsayan dönemdeki mali ve teknik iş birliğinin temelini oluşturan Ülke İşbirliği Çerçevesi Programı kapsamında Dünya Bankasından şimdiye kadar 10 proje ve bir program kredisi için toplamda 3,7 milyar dolar tutarında finansman sağladıklarını anlattı.
Kamu İktisadi Teşebbüslerinin (KİT) karlı ve verimli bir şekilde işletilmesinin temel hedefleri olduğunu vurgulayan Albayrak, hububat sektöründe üretimin devamlılığı, tarımsal ürünlerde üretici ve tüketiciler için makul fiyat oluşumu ve muhtaç ailelerin ısınma amaçlı kömür ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ilgili teşebbüslere 2018 yılında 2,2 milyar lira görevlendirme bedeli ödemesi yapıldığını, bu tutarın bu yıl 1,6 milyar lira, 2020 yılında ise 1,7 milyar lira olmasının öngörüldüğünü kaydetti.
BES ve otomatik katılıma 5,1 milyar liralık kaynakBakan Albayrak, kasım ayı itibarıyla, bireysel emeklilik sisteminde katılımcı sayısının 6,8 milyon kişiye ulaştığını, devlet katkısı fon tutarını 16,4 milyar liraya, toplam fon büyüklüğünün ise 112,8 milyar liraya yükseldiğini bildirdi.
Otomatik katılım sisteminde çalışan sayısının 5,4 milyon kişiye, fon büyüklüğünün ise 7,7 milyar liraya ulaştığını vurgulayan Albayrak, "Devlet katkısı için 2020 yılında bütçeden 5,1 milyar lira kaynak aktarılması öngörülmüştür." dedi.
Albayrak, sene başında KOBİ'lere yönelik Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Sistemini kurduklarını hatırlatarak, "Sistem kapsamında hali hazırda 5 bin 400 KOBİ'ye yaklaşık 300 milyon liralık teminat sağlanmıştır." ifadesini kullandı.
Kamuda e-teminat uygulamasına gümrük noktalarında başladıklarını, uygulamayı tüm kamuda yaygınlaştırmayı hedeflediklerini belirten Albayrak, 2020 yılı sonuna kadar merkezi yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerini e-fatura kapsamına almayı hedeflediklerini söyledi.
Albayrak, 2018 yılı Sayıştay Denetim Raporu'nda yer alan bulgulara ilişkin olarak bakanlığının ilgili birimlerinin düzeltici işlemleri yaptığını ve gerekli önlemleri aldığını vurguladı.
Bakanlık ve ilgili kuruluşlarının 2020 yılı bütçesi hakkında bilgi veren Albayrak, 2020 yılında merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yüzde 10,3 artarak 956,6 milyar liraya, vergi gelirlerinin yüzde 17,5 artarak, 784,6 milyar liraya, vergi dışı gelirlerin ise 172 milyar liraya ulaşacağının tahmin edildiğini aktardı.
Bakanlığın 2020 yılı toplam bütçe teklifinin 468,3 milyar lira olduğunu ifade eden Albayrak, faiz harcamaları hariç tutulduğunda bütçe teklifinin 329,3 milyar lira olduğunu, bu teklifin yüzde 1,3’lük kısmının Bakanlık hizmetleri için kullanılacağını bildirdi.