Mısır'da bulunan 18. yüzyılda Osmanlı döneminde yapılmış onlarca tarihi Türk evi bir dönemin ihtişamına tanıklık ediyor.
Bunlardan bazıları Mısır'ın devrik Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek döneminin Kültür Bakanı Faruk Hüsnü tarafından restore edilmiş, bazıları ise ilgisizlik ve bakımsızlık nedeniyle yıkılmaya yüz tutmuş durumda.
Bu evlerin çoğu Nil Nehri'nin Reşid koluna adını veren Bahira kentine bağlı Reşid ilçesinde yer alıyor. "Camiler şehri" olarak da isimlendirilen 100 bin nüfuslu Reşid ilçesi, eski dönemin en önemli liman şehirlerinden biri olarak biliniyor.
Başkent Kahire'den 263 km uzaklıkta bulunan Reşid, başkentten sonra en fazla Osmanlı eserinin bulunduğu yerleşim yeri olmasıyla dikkati çekiyor. İlçede ev, cami, hamam ve değirmen gibi 90'dan fazla Osmanlı eseri bulunuyor.
Dönemin Türk evlerinin ihtişamına ışık tutan tarihi yapılar
Mısır Tarihi Eserler Yüksek Konseyinin verilerine göre ülkedeki en eski Türk evleri 1718'de inşa edilen "Bakırovalı" ile 1740 yılında yapımı tamamlanan "Merzifonlu" adı verilen evler. Bu iki ev de Mübarek döneminde restore edilmiş.
1808'de yapılan "Amasyalı" evi de bölgede öne çıkan en önemli Türk evlerinden biri.
Resmi kayıtlara 18. yüzyılda geçen ancak yapım yılı tam olarak belirlenemeyen "Tokatlı", "Arapgirli" ve "Kandilli" evleri de ilginç mimarileriyle o dönemdeki Türk evlerinin ihtişamına ışık tutuyor.
Ancak bölgede kaderine terk edilmiş evler de bulunuyor. Bunların başında "Mendilli" geliyor. Restorasyonu yapılmamış ve iyice yıkılmaya yüz tutmuş olan "Mendilli"nin durumu gerçekten içler acısı. Yıkılması çelik demirlerle engellenmiş olan "Mendilli" evinin bir duvarının bulunduğu alan çöplük olarak kullanılıyor.
TİKA Koordinatöründen bölgeye ziyaret
Mısır'daki tarihi Türk evlerine ilişkin AA muhabirine açıklamalarda bulunan Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) Kahire Koordinatörü Prof. Dr. Faruk Bozgöz, bölgeye bir ziyaret düzenleyerek yetkililerle görüşme fırsatı bulduklarını söyledi.
Bozgöz, ziyaret kapsamında Osmanlı eserlerinin yoğunlukta olduğu Reşid ilçesine bağlı Fuvvah bölgesinde incelemelerde bulunduklarını belirtti.
Osmanlı dönemine ait tarihi eserleri bölgedeki yetkililerle birlikte yerinde incelediklerini anlatan Bozgöz, ziyaret kapsamında Bab-ı Osmanlı evlerinin restorasyonu hususunda fikir alış verişinde bulunduklarını ifade etti.
Tarihi yapılar konusunda TİKA devrede
İki Osmanlı eserinin yeniden inşa ve restorasyonunun TİKA tarafından projelendirilmesi üzerinde konuşulduğunu kaydeden Bozgöz, "Bu eserlerle ilgili olarak, Kahire Üniversitesi'nde tarihi eserlerin restorasyonu konusunda uzman kişiler tarafından ön fizibilite çalışmaları yapıldı" dedi.
Kahire TİKA Koordinatörü Bozgöz, şunları kaydetti:
"Ayrıca Mısırlı yetkililerle Reşid ilçesindeki Osmanlı evleri ile ilgili bir belgesel filim yapılması konusu hususunda da fikir alış verişinde bulunuldu. İleride Amasya, Tokat, Arapgir ve İstanbul'dan burada bulunan Osmanlı evleriyle ilgili, belediyelerle birlikte ortak projeler geliştirilmesi ve ikili ilişkilerin artırılması için iş birliği imkanları da oluşturulacaktır. Fuvvah bölgesinde Osmanlı dönemine ait çok güzel mescitler de bulunmaktadır. Bunlar da yerinde ziyaret edilmiştir."
Mahmudiye anıt hitabesi
Reşid ilçesinde ayrıca İskenderiye şehrinin içme suyunun temini ve ziraat alanlarının sulanması için Sultan Birinci Mahmud döneminde yapılan bir de kanal bulunuyor. Kanala "Mahmudiye" adı verilmiş. Bu bölgede Birinci Mahmud'a hitaben kaleme alınan Osmanlıca şiirin yazılı olduğu bir de anıt hitabede yer alıyor.
Nil nehrinin Akdeniz'e döküldüğü "Lisan" (Dil) olarak isimlendirilen bölgede bulunan anıt hitabedeki Osmanlıca şiir, Mısırlılar tarafından Arapçaya çevrilerek yayımlanmış.
TİKA Kahire Koordinatörlüğü, Mahmudiye Kanalı ve kitabe ile ilgili de özel bir çalışma yapmayı planlıyor.
Mısır'da, 868'de kurulan Tolunoğulları Devleti ile başlayan, Memlüklü ve Osmanlı devletleri ile devam eden Türkler ile Mısırlılar arasındaki yakın ilişkiyi yansıtan, Türk kültürü ve mimarisinden örnekler taşıyan yüzlerce tarihi eser bulunuyor.