· 23 Kasım 2018- 2021 yılı içinde Türkiye kesinlikle hayvancılıkta ithalata bağımlı olmaktan çıkacaktır.
· 12 Haziran 2019- Hayvan ithalatının sonlandırılması konusunda son derece kararlıyız.
· 17 Temmuz 2019- III. Tarım ve Orman Şurası’nda gelecek 5 yılı planlayarak, 25 yılı kuşatacak yeni bir yol haritası oluşturacağız.
Peki, hayvancılık ithalata bağımlı olmaktan kurtarabildi mi? Ya da gelecek yıllar planlanabildi mi? Beceremediklerini son 14 yılda canlı hayvan ve kırmızı et ithalatına ödenen 11 milyar dolar açıkça ortaya koymaktadır.
Halen görevde olan Bakan İbrahim Yumaklı 26 Şubat 2024 tarihinde 2024-2028 yıllarını kapsayan Hayvancılık Yol Haritasını açıkladı ve “Üç yıl içerisinde hayvancılıkta kendi kendimize yeteceğiz, ithalat bitecek” dedi. Açıklanan yol haritasının ana başlıkları şöyle:
· Sözleşmeli üretim modelini yaygınlaştırılacak.
· Herkese ürettiği kadar destek verilecek.
· Buzağıların yanı sıra aşısı ve kaydı yapılan kuzu ve oğlaklara da destek verilecek.
· Avrupa Birliği (IPARD) destekleri 42 ilden 81 ile yaygınlaştırılacak.
· Aile işletmelerine, kadın ve genç çiftçilere ilave destek verilecek.
· Sübvansiyonlu kredilerde kadınlara, gençlere ve planlı üretim bölgelerine ilave indirim uygulanacak.
· İşletme başına 40 milyon lira olarak verilen kredi üst limiti 60 milyon liraya, ari işletmelerde 80 milyon liraya çıkarılacak.
· Hastalıktan ari işletmelere ilave destek verilecek ve hastalıktan ari işletme sayısı artırılacak.
· Şap aşıları ikiden üç doza çıkarılacak, üçüncü aşının bedeli bakanlık tarafından karşılanacak.
· Buzağı kayıplarını azaltmak için 200 bin gebe sığır aşılanacak.
· Kuzu kayıplarını azaltmak için tüm küçükbaş hayvanlara koyun-keçi çiçek aşısı, yeni doğan yavrulara ise koyun-keçi vebası aşısı yapılacak. Bu aşıların bedellerini bakanlık karşılayacak.
· Siyah alaca ve Simental ırklarında genetik testlerle damızlık değerleri belirlenecek.
· TİGEM işletmeleri damızlık merkezi haline getirilecek. Et ve Süt Kurumu damızlık hayvanları aile işletmelerine uygun maliyetle dağıtacak.
AKP 21 yıllık iktidarında uyguladığı politikalarla hem hayvancılığı hem de karma yem üretimini ithalata bağımlı hale getirmiştir. Son 14 yılda yapılan canlı hayvan ve kırmızı et ithalatının Türkiye’ye maliyeti 11 milyar dolara ulaşmıştır. Kırmızı et krizinin ithalat yoluyla çözülmesinin mümkün olmadığı, ithalatın et fiyatlarını düşürmek bir yana hayvancılığın gerilemesine neden olduğu ortaya çıkmıştır. Günümüzde ithalat üretim açığını kapatmanın bir yolu haline gelmiştir. İzlenen yolun çıkmaz sokak olduğu anlaşılmış olmalı ki yeni yol haritası ile bu çıkmaz aşılmaya çalışılmaktadır.
· Açıklanan bu yol haritasının somut hedefleri yoktur. Hayvan sayısı ile et ve süt üretiminin ne kadar artacağı belli değildir. Gerek Bütçe hedefleri gerekse Bakanlığın 2024-2028 strateji belgesi herhangi bir artış öngörmüyordu. Bu durumda hangi belge geçerli olacaktır?
· Yol haritası hazırlamak kolaydır; ancak bu zamana kadar hiçbir Bakanın hazırladığı yol haritası uygulamaya geçirilmedi, hedeflerine ulaşamadı. Yukarıda sıralanan hedeflerin uygulamaya geçirilmesi için gerekli olan kaynak nereden sağlanacaktır? Çünkü hayvancılık desteklerinin toplam tarımsal destekleme ödemeleri içerisindeki payı 2020 yılında yüzde 35,8 iken, 2023 yılında yüzde 24,2’ye kadar gerilemiştir. O halde hangi destekleme kalemleri azaltılarak hayvancılığa aktarılacak, bu planlanmış mıdır?
· Yol haritasında sürekli olarak aile işletmelerine ve genç üreticilere ilave destek verileceğinde bahsedilmektedir. Peki, aile işletmesi ve genç üretici kavramları somut olarak tanımlanmış mıdır?
· Hayvancılık yol haritası kapsamında anaç koyun keçi desteği kaldırılarak yerine aşısı ve kaydı yapılan kuzu ve oğlaklar destek kapsamına alındı. Ancak Bakanlık destekleme sistemindeki değişikliği Tarım İl Müdürlüklerine ancak 2 Nisan 2024 tarihinde bildirmiştir. Bu nedenle kuzu ve oğlağını kestiren veya satarak elinden çıkaran üreticiler, 2024 yılı desteklerinden yararlanamayacak. Anaç koyun ve keçi destekleri de kaldırıldığı için küçükbaş hayvan üreticileri desteklerden tamamen mahrum kalacaklar.
· Yol haritasının en önemli eksiği yem sorununun çözümüne hiç değinilmemesidir. Oysa canlı hayvan ithalatının yanı sıra hayvanları beslemek için fabrika yemi üretiminde kullanılan hammaddelerin ithalatı için her yıl milyarlarca dolar ödenmektedir. 2023 yılında canlı hayvan ve kırmızı et ithalatına 1,4 milyar dolar ödenmesine karşılık yem hammaddeleri ithalatı için 5,1 milyar dolar ödenmiştir.
· Buna karşılık mera alanları amacı dışında kullanılmakta ve tahrip edilmektedir. Bu nedenle hayvanlar için yeterli, kaliteli ve uygun fiyatlı yem üretilememektedir. Yol haritasında yemde ithalat bağımlılığının nasıl azaltılacağına dair en küçük bir ipucu bulunmamaktadır.
Sıralanan nedenlerle açıklanan yol haritasının ülkemizi hayvancılıkta ithalat bağımlılığından kurtaracağı iddiasını inandırıcı bulmak mümkün değildir.